Informacje ogólne

Problematykę scaleń gruntów reguluje ustawa z dnia 26 marca 1982 roku o scalaniu i wymianie gruntów (tekst jednolity: Dz.U. z 2021 r., poz. 1912 z późniejszymi zmianami).
Celem scalenia gruntów jest tworzenie korzystniejszych warunków gospodarowania  w rolnictwie i leśnictwie poprzez poprawę struktury obszarowej gospodarstw rolnych, lasów  i gruntów leśnych, racjonalne ukształtowanie rozłogów gruntów, dostosowanie granic nieruchomości do systemu urządzeń melioracji wodnych, dróg oraz rzeźby terenu.
Postępowanie scaleniowe prowadzi starosta, które może być wszczęte na wniosek większości właścicieli gospodarstw rolnych, położonych na projektowanym obszarze scalenia lub na wniosek właścicieli gruntów, których łączny obszar przekracza połowę powierzchni projektowanego obszaru scalenia.
Postępowanie scaleniowe może być również wszczęte z urzędu po uzyskaniu m.inn. opinii rady sołeckiej, a także po uzyskaniu opinii społeczno-zawodowych organizacji rolników działających na danym terenie (dotyczy to m.inn. scaleń okołoautostradowych).
Wszczęcie postępowania scaleniowego następuje w drodze postanowienia właściwego starosty.
Prace scaleniowe koordynuje i wykonuje samorząd województwa (Marszałek Województwa Podkarpackiego) przy pomocy Podkarpackiego Biura Geodezji i Terenów Rolnych w Rzeszowie. Koszty prac scaleniowych pokrywane są z budżetu państwa przy wykorzystaniu środków wspólnotowych.
W wyniku przeprowadzonego scalenia gruntów każdy uczestnik scalenia otrzymuje grunty o równej wartości szacunkowej w zamian za dotychczas posiadane. Za równą wartość szacunkową uważa się również wartość o różnicy nieprzekraczającej 3%. W przypadku niemożności wydzielenia gruntów o równej wartości szacunkowej stosuje się dopłaty pieniężne, które przysługują za różnicę wartości szacunkowej przekraczającej 3%. Wysokość dopłat ustala się według cen przyjętych przy szacowaniu gruntów objętych scaleniem. Dopłaty uczestnikom scalenia wypłacane są ze środków powiatu jednorazowo, w terminie dwóch miesięcy po zakończeniu scalenia gruntów.
Jeżeli liczba uczestników scalenia przekracza 10 osób, postępowanie scaleniowe prowadzi się z udziałem rady uczestników scalenia w składzie 3-12 osób, jako społecznego organu doradczego, wybieranego i odwoływanego przez uczestników scalenia z każdej wsi objętej scaleniem.
Grunty objęte scaleniem szacuje oraz opracowuje projekt scalenia upoważniony przez starostę geodeta projektant, przy udziale powołanej przez ten organ komisji pełniącej funkcje doradcze w skład, której wchodzi również w całości rada uczestników scalenia.
O terminach zebrań uczestników scalenia (odczytanie postanowienia o wszczęciu postępowania, wybór rady uczestników scalenia, podjęcie uchwały w sprawie zasad szacunku gruntów, wyłożenie do publicznego wglądu szacunku gruntów, okazania projektu scalenia gruntów) starosta zawiadamia uczestników postępowania poprzez obwieszczenie lub w inny zwyczajowo przyjęty w danej miejscowości sposób publicznego ogłaszania.
Projekt scalenia wyznacza się na gruncie i okazuje uczestnikom scalenia, którzy w terminie 14 dni od dnia okazania projektu scalenia mogą zgłaszać na piśmie staroście zastrzeżenia do tego projektu. Zastrzeżenia rozpatruje starosta, po zasięgnięciu opinii komisji pełniącej funkcje doradcze.
Decyzję o zatwierdzeniu projektu scalenia podaje się do publicznej wiadomości przez jej odczytanie na zebraniu uczestników scalenia, a ponadto przez jej wywieszenie na okres 14 dni w lokalach urzędów gmin, na których terenie są położone scalane grunty oraz tablicach ogłoszeń we wsiach wchodzących w obszar scalenia.
Wprowadzenie uczestników scalenia w posiadanie wydzielonych gruntów następuje na zebraniu uczestników zwołanym przez starostę. Za datę objęcia w posiadanie przez uczestników scalenia nowo wydzielonych gruntów uważa się termin zebrania. Termin ten jest także skuteczny wobec uczestników scalenia nie biorących udziału w zebraniu.